A clip of history...

نشان های رسمی ايران

پيش از دوران قاجار نشانه های کمی از «نشان» های ايرانی در دست است از دوران قاجاريه دادن نشان در دربار پادشاهی ايران رواج يافته است.


نشان‌های رسمی در ایران از دوران باستان (مانند «درفش کاویانی») وجود داشته‌اند، اما نشان‌های رسمی مدرن به دوران معاصر و پس از آن برمیگردند، بویژه از زمان قاجار و پهلوی. نشان‌های رسمی مدرن مانند «نشان تاج» در زمان قاجار و پهلوی و «نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران» پس از فتنه ۱۳۵۷ رایج شده‌اند.

دوران باستان: درفش کاویانی به عنوان نماد ملی در دوران ساسانیان استفاده میشد.

دوران قاجار: «قانون نامه امتیازات دولتی» در سال ۱۳۱۱ ه‍.ق تصویب شد و قواعد مربوط به نشان‌ها تنظیم گردید. (برابر با هزارو نهسد و سی و دو)

دوران پهلوی: نشان شاهنشاهی از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۵۷ (1932 تا 1978 میلادی) نشان رسمی بود. همچنین «نشان تاج» تا اواخر قرن نوزدهم بالاترین نشان پادشاهی در ایران بود و در زمان پهلوی نیز پنج درجه داشت.

دوران جمهوری اسلامی: «نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران» از سال ۱۳۵۹ به اينسو بعنوان نشان رسمی کشور مورد استفاده قرار گرفت.

در اين کوتاه شده تنها به نشان های دوران پادشاهی پهلوی میگردازيم

نشان پهاوی:

نشان پهلوی بالاترین نشان پادشاهی دوران پهلوی در ایران بود که در سال ۱۳۱۱ توسط رضاشاه در دو درجه ایجاد گردید. .

نشان شامل یک گردنبند به شکل حلقه‌های آبی و طلایی، مدال، یک حمایل پهن به رنگ آبی با دو خط طلایی و یک ستاره که روی سینه نصب میشود است. نشان به شکل یک ضربدر است که چهار تاج در چهار طرف آن قرار گرفته. بین تاج‌ها نیز خط‌های آبی و طلایی قرار دارد. در مرکز مدال تصویری از کوه دماوند و خورشید تابانی در پشت آن نقش بسته است. ستاره نیز شبیه به مدال است. گفته میشود کوه دماوند نمادی از زادگاه رضاشاه و خورشید تابان نمادی از بنیان‌گذاری حکومت پهلوی است که چون خورشیدی از بلندای بلند ترين نقطه ایران بر این کشور پرتو افکنده است. این نشان در پشت اسکناس ده پهلوی رضاشاه بیشتر نمایان است.

اين نشان به بسياری از سران کشورها داده شده از جمله:

فیصل یکم پادشاه عراق
فیصل دوم پادشاه عراق
فاروق یکم پادشاه مصر
فردریک نهم پادشاه دانمارک
جرج ششم پادشاه انگلستان
غازی اول پادشاه عراق
گوستاو آدولف ششم پادشاه سوئد
هایله سلاسی شاه حبشه
حسن دوم پادشاه مراکش
ملک حسین شاه اردن
عیسی بن سلمان آل‌خلیفه امیر بحرین
اسماعیل ناصرالدین شاه ترنگانو پادشاه مالزی
یحیی خان رئیس جمهور پاکستان
هاینریش لوبکه رئیس جمهور آلمان غربی
ماهندرای نپال پادشاه نپال
اسکندر میرزا رئیس جمهور پاکستان
محمدرضا پهلوی شاه ایران
اولاف پنجم نروژ پادشاه نروژ
علی‌رضا پهلوی (یکم برادر محمد رضا شاه) شاهزاده ایران
غلامرضا پهلوی شاهزاده ایران
رضا پهلوی ولیعهد ایران
قابوس بن سعید سلطان عمان
محمد ظاهرشاه شاه افغانستان
یوسیپ بروز تیتو رئیس جمهور یوگسلاوی
سوهارتو رئیس جمهور اندونزی
شارل دو گل رئیس جمهور فرانسه
نیل آرمسترانگ فضانورد آمریکایی

 

نشان تاج:

نشان تاج از نشان‌های ایران در زمان احمدشاه قاجار و دوران پهلوی بود. بر روی این نشان، تاریخ ۱۳۳۲ به چشم میخورد که بر اساس گاهشماری هجری قمری بوده و مقارن با سلطنت احمدشاه قاجار است. در دوران پهلوی درج این تاریخ ادامه یافت و نقش این نشان که تاج کیانی است، همچنان حفظ شد و به تاج پهلوی تغییر نکرد. تا سال ۱۳۰۵ خورشیدی تنها دارای دو درجه بود. نشان درجه یک که دارای یک گردن آویز و مخصوص شاه و ولیعهد بود. نشان تاج تا اواخر سدهٔ ۱۹ بالاترین نشان پادشاهی در ایران بود.

نشان تاج ستاره‌ای زرین با ۱۰ نوک و چلیپایی الماس‌نشان دارد. در دایره مرکزی روی آن طرحی از تاج کیانی و در دایره مرکزی پشت آن خورشیدی طلایی رنگ در روی زمینه ای با مینایی آبی دیده میشود. تزئینات آن توسط آرتوس برتراند انجام شده‌است. جنس مدال نقره با عیار ۸۰۰ در هزار و همراه با میناکاری بود.

رضاشاه پس از رسیدن به پادشاهی، رنگ نوار نشان تاج را به زرد با حاشیهٔ آبی آسمانی تغییر داد. در درجه‌بندی نشان‌های سلطنتی ایران، نشان تاج پس از نشان شیر و خورشید جای میگرفت.

نشان تاج در زمان پهلوی پنج درجه داشت. این نشان با انجام خدمات برجسته به کشور اعطا میشد

نشان درجه یک تاج: نشانی ستاره ای شکل و یک طرفه که بر روی سینه نصب میشد. اندازه آن ۹۳ میلیمتر، وزن ۱۳۳/۶ گرم و از جنس نقره بود. نشان آویز همراه این نشان بزرگ، نشانی نقره با وزن ۸۳/۲ گرم بود.

نشان درجه دو تاج: نشانی ستاره ای شکل و دو رو که با روبانی به دور گردن بسته میشد.

نشان درجه سه تاج: نشانی ستاره ای شکل و دو رو که با روبانی بر روی سینه آویخته میشد.

نشان درجه چهار تاج:

نشان درجه پنج تاج: نشانی ستاره ای شکل و دو رو که با روبانی بر روی سینه آویخته می‌شد. اندازه آن ۴۵/۸ میلیمتر بود.

نشان شير وخورشيد:

نشان افتخار شیر و خورشید یکی از نشان‌های افتخاری دولتی در دورهٔ قاجار و دورهٔ پهلوی در ایران بود. دليل آنکه نشان های دوران قاجار ادامه پيدا کرده است نشان دادن ادامه نظام پادشاهی و بويژه پس از مشروطه در دوران قاجار نماد ادامه مشروطه و قانونمندی بوده است.

نشان سپه:

یکی از نشان‌های افتخار در ایران است که در اواخر حکومت قاجار توسط رضاشاه و زمانی که هنوز سردار سپه بود ایجاد گردید و جایگزین مدال ذوالفقار شد.

نشان سپه نخستین بار در ۳۰ فروردین ۱۳۰۳ توسط رضاخان سردارسپه برای اعطا به کسانی که شجاعت فوق‌العاده نظامی از خود نشان میدادند یا در راه انجام وظیفه دچار جراحت میشدند ایجاد شد. در واقع این نشان جایگزین نشان ذوالفقار گردید. رضاشاه نشان ذوالفقار را برای خود و تعداد انگشت شماری از سران ارتش در طول حکومت خود حفظ نمود و دیگران به دریافت نشان سپه نایل می‌آمدند.

این نشان در ابتدای پیدایش دارای شکلی مدور بود که در روی آن تصویر سردارسپه در یونیفرم نظامی دیده میشد و اطراف تصویر او مزین به شاخه‌های زیتون بود. پشت این نشان سپری پنج پر بود که پنج شمشیر بطور متقاطع از این پَرها عبور میکردند. مرکز این نشان دایره ای برجسته وجود داشت که طرحی از خورشیدی در حال برآمدن بر روی آن دیده میشد. در بالای نشان نیز تاریخ ایجاد آن به صورت ۲۳ ثور ۱۳۰۳ درج شده بود.

وزن این نشان نقره ۱۶/۳۱ گرم و قطر آن ۳۱ میلیمتر بود.

به دلیل نوع درج تاریخ این نشان و وجود عبارت ثور در آن، این نشان در بین مجموعه داران ایرانی به اشتباه با عنوان «نشان ثور رضاخان» نامیده میشود. این نشان دارای سه درجه بود و برای کسانی در نظر گرفته شده بود که با شجاعت در درگیریهای داخلی میجنگیدند. در زمان محمدرضا پهلوی عنوان این نشان حفظ شد اما طراحی آن به‌کلی تغییر کرد و از یک مدال دو رو و مدور به یک نشان پنج پَر تغییر شکل داد. بدین ترتیب که با اقتباس از نقشی که در پشت نشان اولیه بود نشانی جدید با میناکاری سرخ و آبی ایجاد گردید. پنج پَر این نشان با مینای سرخ و دایره مرکزی با مینای آبی رنگ شدند. خورشید در حال طلوع مرکز نشان نیز طلایی رنگ شد.

نشان هایی که بر سينه محمد رضا شاه پهلوی در بسياری از تشريفات بچشم میخورد در کنار نشان های ايرانی، نشان هایی از بريتانيا، فرانسه، و کشورهای ديگر هم هست که هرکدام به مناسبت استواری و همراهی با فرهنگ و سياست های ايران دوران محمد رضا شاه پهلوی داده شده اند.

---

Persian Kings
Cyrus 559-530 BC -29 years
Cambyses 530 BC -522 8 years
Darius 521-486 BC -35 years
Xerxes 486-465 BC -21 years