فرقه های جدا شده از اسلام
اسلام در ايران زاده نشده بلکه به زور شمشيربه ايرانيان تحميل شده است. اسلام برای مردم عربستان آورده شده و ارتباطی با ساير مردمان در جهان ندارد.
سوره های پياپی در قرآن تائيد بر اين است که در جای جای قرآن ديده می شود.
سوره ابراهيم 14، آيه 4: هر پيامبری را فقط برای قومی فرستاديم که به زبانِ آن قوم سخن گويد.
سوره شوری 42، آيه 7: چنين قرآنی را به زبانِ عربی بتو وحی کرديم تا ام القری(مکه) و ساکنينش را بيم دهی.
زنده بودن يک گروه از مردم (ملت) با برابری وکنکاش و نو شدن (مدرن شدن) آنها با داده های نو بستگی مستقيم دارد، "ملت" هنگامی زنده است که تحت تاثير ديگر عوامل خارجی قرار نگيرد و فرهنگ و پويش اجتماعی را همراهی کند. انقلاب وقتی رخ میدهد که مردم تحت تاثير عوامل خارجی به چالش و جنگ با فرهنگ پوينده خود بروند.
نکته ای که در اينجا قابل يادآوری ميدانم اينکه قرآن در سوره انعام که در انگليسی به سوره "گله حيوانات" ترجمه شده و ششمين سوره قرآن می باشد صراحتا می گويد:
[6.159] Surely they who divided their religion into parts and became sects, you have no concern with them; their affair is only with Allah, then He will inform them of what they did.
سـوره الانعـام- آيه 159- اِنَّ الّـذينَ فَـرَّقـُوا دينَهُـم وَکانوا شِـَيعاً لَستَ مِنـهُم فی شَـیًٌ اِنمّـا اَمـرُهُـم اِلَی اللهِ ثّـمَ يُنَبِّئُهُـم بِمـا کانوا يَفعَـلونَ
سوره انعام .
159 - مسلما، کسانی که دين خود را به پاره ها و جزء های مختلف تقسيم می کنند و از آن فرقه و مسلک و دسته بدست می آيد، شما با آنها بستگی نداريد، امر آنها با خدا است، سپس، او آنها را از همه اعمالشان آگاه خواهد ساخت.
مفهوم روشن اين آيه اين است که دين اسلام قابل تفکيک نيست و کسانی که دين را به اجزائ کوچکتری تقسيم کنند و فرقه هائی از آن بوجود آورند مسلمان نيستند خدا با آنها مقابله خواهد کرد.
ولی در مطالعه اين نگارش در خواهيم يافت تا چه اندازه اسلام به بيراهه رفته و چقدر از نا آگاهی مردم در مورد آيه های قرآن سوء استفاده شده است.
همچنين در سوره المومنون آيه های 52، 53 و 54 آمده است:
سوره المؤمنون (23) - آيه 52 وَ اِنَّ هذِهِ اُمّتُکُم اُمةً واحِدَةً و اَناَ رَبُّکُم فَاتَّقون
(52)
اين مردم همه يکدين و متفق الکلمه امت شما پيامبران خدايند ومن يگانه خدای شما هستم پس از من بترسيد.
فَتَقَطَّعوا اَمرَهُم بَينَهُم زُبُراًکُلُّ حِزبٍ بما لَدَيهِم فَرِحون (53)
آنگاه مردم امر دين خود را پاره پاره کرده و در آيين فرقه فرقه شدندو هرگروهی به آنچه خود پسنديدند دل خوش کردند.
فَذَرهُم فی غَمرَ تِهِم حتّی حين (54)
پس بگذار که اين بی خبران در جهل و غفلت خود بسر برند تا زمانی معين.
حاج ميرزا حسن صفيعليشاه که خود شيعی و از اجلّهٌ دراويش است در تفسير منظوم خود وقتی به اينجا میرسد، در چکامه ای دست میکشد و در اينکار که خودش هم شريک بوده درنگ میکند و کنار میکشد.
جدول زير با رنگ و سال پيدايش و از بين رفتن بادقت کنار هم چيده شده. با نگاه زيرکانه به اين باور خواهيد رسيد که دين اسلام مستمسکی بيش نبوده و شوربختانه کسانی مانند، بابک خرمدين، ابومسلم خراسانی، محمد غزالی و ديگران که در اين جدول به نامشان برخواهيد خورد ايرانی بوده اند و برای کشور ما «دکان درست کرده اند» وهنوز هم مشغول هستند. به بابيت و بهاييت و يزيدی و ديگر موارد دقت کنيد.
بسيار جالب توجه و تمرکز است که درخواهيد يافت برخی از اين فرقه ها که از اسلام جدا شده اند، نه *الله* را و نه *محمد* و نه *علی* را میپذيريند و نه برخی از امام های ديگر، رهبرانشان خودرا در جای *الله* يا در جای *محمد* يا *مهدی* میدانند.
برخی از اين گروه ها ديگر سران اصلی اسلام را لعنت میکنند و آنرا ثواب میدانند برای نمونه:
....*لعنت* لعن *عمر بن خطاب*، *ابوبکر*، *عثمان بن عفان*، *طلحه*، *زبیر بن عوام* *معاویة بن ابی‌سفیان* *عایشه* *ابوموسی اشعری*
خودهمانگونه که ديده میشود اين *دکان* بسيار خوب کار میکند و بسياری در ايران، بحرين، تونس، مراکش، کوفه و مراغه و آمل و غيره اين دکان را باز کرده اند. شوربختانه برخی از ايرانيان که به عنوان نجات دهنده ها و مبارزان با مسلمانان قلمداد شده اند مانند *بابک* و *ابومسلم* خودشان در پی ساخت دکانی برای بزرگنمایی خودشان و بهره کشی از شقه، شقه کردن اسلام بپا خاسته اند.
بازگشت به تارنما Go to Website
| سنی شصت و نه | شيعی سد و پنج فرقه | منقرض نشده | منقرض شده | مستقل بيست و هفت مورد | مشترک يک مورد شقه شده |
| Islamic Sects, not all, فرقه های جدا و شقه شده از اسلام، کامل نيست | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نام (های) فرقه | موسس یا رهبر فرقه | سال و محل تأسیس فرقه | سال انقراض یا پراکندگی جمعیت | علت نامگذاری | باورها | توضیحات / فرقه‌های منشعب‌شده | |
|
*اِمامِیّه * (*شیعه*، قطعیّه، شیعه دوازده‌امامی، شیعه إثنی‌عشری، عدلیّه، تشیّع) |
شيعه (خاصه رافضيه) | مذهب رسمی در *ایران* و مذهب غالب *عراق* و *بحرین* |
امامیه: اتخاذ از واژه امام *امام* امامت
از اساس باورهای فرقه رافضی (ـه): به جهت رهاکردن ( *زبان عربی* به عربی: رَفَضَ) سه *فهرست خلفا* خلیفه اول اهل سنت عدلیه: به جهت باور به *عدالت خدا* عدل الهی قطعیه: به جهت قطع و یقین به مرگ *موسی کاظم* (برخلاف *واقفیه*) |
|
شاخه‌های منشعب: عقیراویه، کرجیه، یعفوریه، کاغذیه، *انصار المهدی* ا و مزرعیه | ||
|
*ناووسیه* (صارمیه) |
عجلان بن ناووس | ۱۴۸ ه.ق
*ناووس * از حوالی *بصره* |
منقرض شده | ناووسیه: اقتباس شده از نام مؤسس فرقه، *عجلان بن ناووس* عجلان بن ناووس یا شهری که فرقه در آنجا ظهور کرده‌است. |
|
||
|
*شمیطیه* (شمیطیه) |
*یحیی بن ابی‌شمیط * | ۱۴۸ ه.ق
در *مدینه* |
- | سمیطیه، شمیطیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه، یحیی بن ابی‌سمیط (شمیط) |
|
این طایفه پس از مرگ *جعفر صادق* با ادعای امامت فرزندش *امامزاده محمد دیباج* از امامیه منشعب شدند. | |
|
*فطحیه* فطحیّه (افطحیه) |
*عبدالله بن جعفر افطح* (زاده ۱۴۸ ه.ق) |
۱۴۸ ه.ق
در *مدینه* |
۱۴۸ ه.ق | فطحیه، افطحیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
اکثریت فطحیه پس از مرگ عبدالله بن جعفر، مجدداً به مذهب
*شیعه دوازده‌امامی* امامیه
بازگشتند. شاخه‌های منشعب: فطحیه خلّص و عماریه |
|
|
*واقفیه* واقفیّه (مَمطورِه، مولّفه، موسویّه) |
*علی بن ابی‌حمزه بطائنی* (زاده ۲۰۰ ه.ق) *زیاد بن مروان قندی* و *عثمان بن عیسی رواسی* ( ۲۰۳ ه.ق) |
۱۸۳ ه.ق
*عراق* و *مدینه* |
قرن ششم ه.ق |
واقفیه: به جهت وقف در امامت
م *موسی کاظم* ممطوره: اقتباس از عبارت «کلب ممطوره» به معنای سگ خیس |
|
اکثریت این فرقه تا پیش از قرن سوم، به *شیعه دوازده‌امامی* امامیه پیوستند اما اندکی از آنان پس از مرگ *علی بن موسی الرضا* مجدداً به واقفیه بازگشتند و مولفه شناخته شدند. | |
| *مِتوالیّه*
(میتوالیه) |
قرن ششم ه.ق
در *لبنان* (میان *بعلبک* و صفه) |
*لبنان* لبنان و *سوریه * | متوالیه: اقتباس از کلمه «متولی» به معنای یار خالص *علی بن ابی‌طالب* |
|
این طایفه ایرانی الاصل بودند و احتمالاً از کردهای مهاجر در دوره *صلاح‌الدین ایوبی* باشند. | ||
| *سَیّابیه*
(مقلده) |
عبدالرحمن بن سیابه کوفی بجلی | قرن دوم ه.ق
*مدینه* مرکز اينها بود |
- | سیابیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
| ||
| *امامزاده سید محمد (بغداد)* محمد بن علی الهادی | ۲۵۴ ه.ق
*عراق* |
منقرض شده | محمدیه: به جهت باور به امامت محمد (برادر حسن عسکری) پس از وی |
|
|||
| عسکریه |
*حسن عسکری* (۲۶۰ ه.ق) |
۲۶۰ ه.ق | - | عسکریه: به جهت باور به مهدویت *حسن عسکری* |
|
*شیخ صدوق* این گروه را شاخه‌ای از *واقفیه* ذکر کرده‌است. این فرقه خود شاخه‌ای از *شیعه دوازده‌امامی* امامیه است. | |
|
*نعمانیه (فرقه)* (شیطانیه) |
*مؤمن الطاق* ابوجعفر محمد بن نعمان
احول (۱۶۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
- |
شیطانیه: مخالفان
*مؤمن الطاق* ابوجعفر (مؤمن الطاق)،
وی را شیطان الطاق و مذهبش را شیطانیه خواندند نعمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
|
*انصار المهدی* احمدالحسنی (یمانی، انصار المهدی) |
ااحمد الحسن* احمد الحسن بصری ملقب
به یمانی (۱۳۹۳ ه.ق) |
۱۴۲۱ ه.ق
در *بصره*، *نجف* نجف و *کربلا* کربل |
*عراق* و *ایران* | انصار المهدی: نامی که رهبر فرقه برای پیروان خود برگزیده است، به جهت ادعای همراهی با حجت بن الحسن |
|
نام اصلی رهبر فرقه، احمد اسماعیل گاطع است و در سال ۱۳۹۳ ه.ق به دنیا آمده‌است. فرقه در سال ۱۴۲۱ و پس از فارغ‌التحصیلی وی از دانشکده مهندسی نجف شکل گرفته‌است. | |
| نفیسیه | نفیس (غلام *علی النقی*) | قرن سوم ه.ق
در *کاظمین* |
- | نفیسیه: اقتباس از نام نفیس، که اعتقادات این فرقه از قول او منتشر شده‌است. |
|
محمد بن علی قبل از *علی النقی*از دنیا رفت. نفیس، غلام *علی النقی* بود که سرانجام در حوضی غرق شد. | |
| *سکاکیه* | محمد بن خلیل سکّاک | قرن سوم ه.ق | - | سکاکیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر فرقه از شاگردان *هشام بن حکم* است. | |
|
*معتزله* (عدلیه، قُدَریه، واصلیه، قبریه) |
اهل سنت
(عامه، اهل سنت و جماعت، تنزیلیه، عامه) |
*واصل بن عط* ( ۱۳۱ ه.ق) |
قرن اول ه.ق
در *بصره* |
بدون هیچگونه فعالیت
و نقشی از قرن ششم تا قرن چهاردهم ه.ق
در قرن چهاردهم برخی از دانشمندان مصری به این دیدگاه گرایش پیدا کردند. |
معتزله: کنارگیری (عزلت) مؤسس فرقه از درس استادش *حسن بصری* پس از بیان دیدگاه‌هایش
عدلیه: به جهت باور به *عدالت خدا* عدل الهی قدریه: به جهت انتساب اعمال بندگان به قدرت‌های انسان قبریه: به جهت انکار عذاب قبر |
|
شاخه‌های منشعب: اسکافیه، اصلحیه، بشریه، بهشمیه، ثمامیه، جاحظیه، جبائیه، حماریه، خیاطیه، کعبیه، ضراریه، قصبیه، مرداریه، خابطیه، معمریه، هشامیه (قرطیه)، کسبیه، عبادیه، نظامیه و هذلیه |
| قرطیه
(فوطیه، هشامیه) |
هشام بن عمرو فوطی (یا قرطی) (۲۲۶ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
در *عراق* |
- | فوطیه، قرطیه، هشامیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
وی در ابتدا از *معتزله* بود اما پس از جلب پیروانی، فرقه جدیدی را تأسیس کرد. این فرقه انشعابی از معتزله محسوب میشود. | |
| *عثمانیه (فرقه)* | عده‌ای از *فهرست صحابه محمد* صحابه محمد | قرن اول ه.ق
در *مدینه* |
قرن چهارم ه.ق | عثمانیه: به جهت تأسیس فرقه پس از قتل *عثمان بن عفان* و به خونخواهی وی |
|
این گروه که شاخه‌ای از اصحاب *عمر بن خطاب* (عمریه) بودند، در مقابل نقدهایی که بر *عثمان بن عفان* وارد می‌شد، از او دفاع می‌کردند. | |
| *طحاویه* |
ابوجعفر طحاوی (۳۲۱ ه.ق) |
قرن چهارم ه.ق
در *مصر* |
- | طحاویه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه |
|
||
| *ماتریدی* ماتریدیه |
ابومنصور ماتریدی سمرقندی (۳۳۳ ه.ق) |
قرن چهارم ه.ق | - | ماتریدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| فرقه *ماتریدی* ماتریدیه و *اشاعره* اشعریه، هر دو با هم در یک عصر ظهور کردند و هر دو به نوعی یک گرایش و حرکت اعتقادی را آغاز کرده در حالی که از هم بی‌خبر بودند. | |
|
*مرجئه* (وعیدیه، شاکه) |
حسن بن محمد بن حنفیه | ۴۰ ه.ق
در *مدینه* |
قرن دوم ه.ق | مرجئه: به جهت اعتقاد فرقه به تأخیر در بهشتی یا جهنمی دانستن افراد و ارجاع آن به قیامت |
|
شاخه‌های منشعب: یونسیه، عبیدیه، غسانیه، بوثوبانیه، تومنیه، صالحیه دیگر شاخه‌های فرعی: *جهمیه*، غیلانیه، بشبیه، شمریه، مرحبة الفقها، *کرامیه*، جحدریه، جعدیه، خالدیه، راجیه، معاذیه، رقاشیه، شانیه، علائیه، مریسیه، ماصریه، قبریه | |
| *کرامیه* کرامّیه |
*محمد بن کرام* بن عراف
بن خزامه بن براء (۲۵۵ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق | قرن ششم تا هشتم ه.ق | کرامیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
*سلطان محمود غزنوی* از مریدان *محمد بن کرام* ابن کرام بوده‌است. این فرقه شاخه‌ای از مرجئه است. | |
| فارقیه | - | - | - | فارقیه: به جهت اعتقاد به فرق بین ایمان و علم |
| این فرقه از شاخه‌های منشعب شده از اهل سنت و جماعت هستند و جزء هفتاد و سه فرقه به‌شمار آمده‌است. | |
| *فرائضیه* |
حاجی شریعت‌الله (۱۲۵۶ ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در بنگال *بنگال شرقی* |
- | فرائضیه: به جهت اعتقاد به عامل دانستن خود به فرائض دینی |
|
این جنبش سیاسی، به جهت استقلال پاکستان شکل گرفت. | |
|
*خوارج* (حروریه، شراء، شراة) |
خوارج
(خارجیه، مارقین) |
عبدالله بن کواء و *شبث بن ربعی* (۷۰ ه.ق) |
۳۷ ه.ق
در *حرور* حرور از منطقه *کوفه* |
منقرض شده |
حروریه: به جهت عزیمت به منطقه *حرور* و سکونت در آنجا شراء: به جهت ادعای فدای خوارج: مخالفان این فرقه به جهت خروج آنان از سپاه *علی بن ابی‌طالب* یا خروج از دین به آنها داده‌اند. |
|
شاخه‌های منشعب: نسویه، *شمیطیه*،
مبهوتیه، یحیاییه، زیادیه، عزریه، شمراخیه، سابئیه، فضیلیه، فضلیه، کوزیه،
عبدلیه، کنزیه، محکمیه |
|
*محکمه الاولی* مُحکمة الاولی (محکمه) |
عروة بن حدیر یا یزید بن عاصم محاربی |
منقرض شده | محکمه الاولی: به جهت اعتقادشان به شعار لا حکم الا لله | اولین فرقه از *خوارج* بودند که از پیروی از *علی بن ابی‌طالب* سر باز زدند و شمشیر کشیدند. | |||
| *اباضیه* اِباضیه |
*عبدالله بن اباض*
تمیمی (۸۰–۱۰۰ه.ق) و *جابر بن زید* ( ۱۰۴ ه.ق) |
۶۵ ه.ق
در *بصره* |
*عمان*، *سیوه*، *استان حضرموت*، *جربه*، *زنگبار*، *طرابلس* غرب و *الجزایر* | اباضیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
شاخه‌های منشعب: وهبیه، حارثیه، طریفیه، نکار، نفاثیه، خلفیه، عمریه، حسنیه، *سکاکیه (فرقه خوارج)* سکاکیه، حفصیه، رستمیه و یزیدیه | |
| *ازارقه* أزارَقه |
ن*نافع بن ازرق* ابو راشد نافع بن ارزق (۶۵ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق | منقرض شده | ازارقه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
این فرقه، از افراطی‌های *خوارج* به‌شمار می‌آید. | |
| *بیهسیه* | ابی‌بیهس هیصم بن جابر | منقرض شده | بیهسیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه |
|
کتب ملل و نحل این فرقه را جزء چهار فرقه اصلی خوارج
آورده‌اند.
شاخه‌های منشعب: عوفیه |
||
| *ثعالبه* | ثعلبة بن مشکان | قرن دوم ه.ق
در شرق ایران |
منقرض شده | ثعالبه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
شاخه‌های منشعب: اخنسیه، رشیدیه، جرودیه، *شیبانیه*، معبیه، خلفیه، مکرمیه و زیادیه | |
| *شحامیه* | ابویعقوب شحام | منقرض شده | شحامیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه |
|
در ذکر نام مؤسس این فرقه، بین ابویعقوب شحام و علی بن محمد شحام اختلاف شده‌است. | ||
|
*عجارده* (عجردیه) |
عبدالکریم بن عجرد | قرن دوم ه.ق | منقرض شده | عجردیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
موسس این فرقه ابتدا از پیروان عطیه بن اسود بود که
فرقه جدید عجارده را تأسیس کرد.
شاخه‌های منشعب: خلفیه، صلتیه، حمزیه، شعیبیه، میمونیه، اطرافیه، جازمیه، ثعالبه" *ثعالبه">ثعالبه، شیبانیه" *شیبانیه">شیبانیه، بطیحیه، مجهولیه. | |
| *صفریه* | عبدالله بن صفار | قرن اول ه.ق
در *عراق* |
منقرض شد | صفریه: اقتباس از نام پدر مؤسس فرقه |
|
این فرقه بعدها به فرقه‌های مختلفی منشعب شد و منقرض گردید. | |
| ضاحکیه
(ضحاکیه) |
ضحاک بن قیس خارجی شیبانی | *بین‌النهرین* | منقرض شده | ضحاکیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
ضحاک آخرین نفر از خوارج بود که از *بین‌النهرین* خروج کرد و پس از تصرف *کوفه* به دست *مروان دوم* مروان بن محمد کشته شد. | |
| *شبیبیه* | شبیب بن یزید شیبانی | ۷۶ ه.ق
در *موصل* |
منقرض شده | شبیبیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از دشمنان *امویان* بنی امیه به‌شمار می‌آمدند که بر *حجاج بن یوسف* خروج کردند. | |
| راسبیه |
*عبدالله بن وهب راسبی* ازدی (۳۸ ه.ق) |
قرن اول ه.ق | ۳۸ ه.ق | راسبیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | - | ||
| *نجدات* |
نجده بن عامر ( ۶۹ ه.ق) |
قرن اول ه.ق
در *یمامه*، *بحرین* و *عمان* |
منقرض شده | نجدات: به جهت داشتن پیروانی از *نجد* |
|
پس از آنکه *نافع بن ازرق* حکم به جواز قتل کودکان مخالفان خود را داد، گروه‌هایی از جمله
نجده از وی جدا شدند. با بدعت‌های نجده، گروهی از پیروانش او را از امامت
خلع و به توصیه خود او
ابوفدیک را به جانشینی‌اش برگزیدند. شاخه‌های منشعب: عطویه، فدیکیه" *فدیکیه">فدیکیه |
|
| عوضیه | - | - | منقرض شده | عوضیه: به جهت اعتقاد این فرقه به در عوض بودن *بهشت* و *جهنم*از طاعت و معصیت |
|
||
|
*شیبانیه* (سیانیه) |
شیبان بن سلمه خارجی | ۱۳۵ ه.ق | منقرض شده | شیبانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| این گروه به کمک *ابومسلم خراسانی* قیام کردند. | |
| *فدیکیه* | ابوفدیک | *بحرین*، *احساء* و *یمامه* | منقرض شده | فدیکیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
ابوفدیک قاتل نجده بن عامر بوده‌است. این فرقه بر خلاف سایر فرق خوارج در شمال عراق هیج حضوری نداشتند. | |
| *زیدیه* | زیدیه |
*زید بن علی* (۱۲۲ ه.ق) |
۱۲۰ ه.ق
در *کوفه* |
صنعا *صنع* در کشور *یمن* | زیدیه: اقتباس از نام یکی از رهبران آنان |
|
در سال ۱۲۱ ه.ق و با قیام *زید بن علی* فرزند
*سجاد*، و همین‌طور قیام *یحیی بن زید* فرزند او در سال
۱۲۶ ه.ق که شکست آن دو را به همراه داشت، فرقه زیدیه شکل گرفت. آورده‌اند
زید یکسال قبل از قیام دعوت مخفیانه خود را شروع کرده بود. شاخه‌های منشعب: حسینیان" *حسینیان">حسینیان، حسنیه، خلفیه، دکینیه، ذکیریه، مرثیه، طالقانیه، طرفیه، صباحیه، مطرفیه، نعیمیه، یعقوبیه و عقبیه |
| *خشبیه* (سرخابیه) | سرخاب | قرن اول ه.ق | منقرض شده |
سرخابیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه خشبیه: به جهت تنها سلاحشان که چوب بوده‌است. |
- | این فرقه پس از خروج *مختار ثقفی*، قیام کردند. | |
| کوکبیّه | حسین کوکبی | قرن سوم ه.ق
در *قزوین* |
- | کوکبیه: اقتباس از نام رئیس فرقه |
|
||
|
*بتریه* صالحیُه (اَبتریه، بُتریه، مبتوریه) |
حسن بن صالح بن حی همدانی ثوری کوفی (۱۸۶ ه.ق) و کثیر النواء ملقب به ابتر |
قرن دوم ه.ق | منقرض شده | ابتریه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه |
|
*محمد بن عبدالکریم شهرستانی* با وجود اینکه دو مذهب صالحیه و
*بتریه* را جدای از هم ذکر کرده،
آن دو را یک فرقه دانسته‌است. *شیخ طوسی* این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های شیعه محسوب نمی‌کند. | |
| *عجلیه* |
هارون بن سعید عجلی (زاده ۱۴۵ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق | - | عجلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | این طایفه نیز شاخه‌ای از *بتریه* محسوب میشوند. هارون از اصحاب *جعفر صادق* و از اهالی *کوفه* بود. | ||
|
*جریریه* سُلیمانیّه (جریریه) |
سلیمان (سلیم) بن جریر | قرن دوم ه.ق | - | سلیمانیه، جریریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
*شیخ طوسی* این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های *شیعه* شیعه محسوب نمی‌کند. | |
|
*قاسمیه* (هادیه) |
*قاسم بن ابراهیم الرسی*
قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل الحسنی (زاده ۲۴۶ ه.ق) |
۱۹۹ ه.ق
در جبال قدس اطراف *مدینه* |
- | قاسمیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه پس از مرگ برادرش محمد بن ابراهیم ادعای امامت کرد. | |
| *ناصریه (مذهب)* ناصریّه |
ن *ناصر للحق اطروش* ابومحمد الحسن بن
علی اطروش (زاده ۳۰۱ ه.ق) | قرن دوم ه.ق
*دیلمان* دیلم و *استان گیلان* گیلان |
- | ناصریه: اقتباس از لقب مؤسس فرق |
|
||
|
*زیدیه جارودیه* (سَرحوبیه) |
*ابوالجارود همدانی* ابی جارود
زیاد بن منذر همدانی (زاده۱۵۰ ه.ق) |
۱۲۲ ه.ق
در *خراسان* |
- |
جارودیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه سرحوبیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه |
|
*شیخ مفید*، در بین تمام
مذاهب و
فرق زیدیه، تنها جارودیه را لایق عنوان *شیعه* دانسته‌است. شاخه‌های منشعب: ابرقیه |
|
|
*ادریسیان* إدریسیه (ادریسیان) |
*ادریس یکم مراکش* ادریس بن عبدالله (زاده ۱۷۷ ه.ق) |
۱۷۲ ه.ق
در شهر ولیله کشور *مراکش* |
۳۷۵ ه.ق | ادریسیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
ادریسیه به سرکردگی *ادریس یکم مراکش* ادریس بن *عبدالله محض* ، در *مراکش* توانست اولین حکومت مستقل شیعه را تأسیس کند. | |
| یَحیَویّه | *یحیی بن عبدالله* یحیی بن عبدالله بن حسن بن علی | *دیلمان* | - | یحیویه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
||
| *حسینیه (فرقه)* |
حسین بن قاسم (زاده ۴۰۴ ه.ق) |
۳۹۲ ه.ق
در یمن |
۸۴۰ ه.ق | حسینیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
||
| عُمَریّه | یحیی بن عمر بن یحیی بن حسین بن حسین بن زید بن علی | ۲۳۵ ه.ق
در *خراسان* |
- | - |
|
رهبر این فرقه دو بار قیام کرده و در قیام دوم به دست *محمد بن طاهر* و در *کوفه* کشته شده و سرش به نزد *مستعین* المستعین بالله عباسی برده شد. | |
| یمانیه | محمد بن یمانی کوفی | - | - | یمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
|
*سلفی* اهل حدیث (سلفیه) |
سَلَفیه
(صفاتیه) |
پیروان *سلف صالح* | قرن سوم ه.ق | - | سلفیه: به جهت تبعیت از علماء و محدثین متقدم |
|
شاخه‌های منشعب: قضائیه |
| *کلابیه* | *ابن کلاب* ابوعبدالله بن کلاب | قرن سوم ه.ق | - | کلابیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
*بوالحسن اشعری*، خود از پیروان این فرقه بود و سپس افکارش توسط شاگردان او بسط داده شد و فرقه ا *اشاعره* اشعریه را شکل داد. | |
|
*اشاعره* اشعریه (اشاعره، رهبانیه) |
*ابوالحسن اشعری* (زاده ۳۳۰ ه.ق) |
۳۰۰ ه.ق
در *بصره* و *بغداد* |
- |
رهبانیه: توسط مخالفان به رهبانیه خوانده شدند. اشعریه، اشاعره: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
اابوالحسن اشعری*
که در ابتدا از *معتزله* بود،
پس از مدتی در سن چهل سالگی مذهب اشعریه را تأسیس کرد. فرقه‌های منشعب: باسطیه |
|
|
*وهابیت* (محمدیه) |
*محمد بن عبدالوهاب* (زاده ۱۲۰۶ ه.ق) |
قرن دوازدهم ه.ق
در *نجد* |
حاکم بر *عربستان سعودی* |
محمدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه وهابیت: توسط مخالفین و مقتبس از نام مؤسس فرقه |
| *محمد بن عبدالوهاب* با توجه به آثار *ابن تیمیه* مذهب وهابیت را شکل داد. | |
| لفظیه |
*حسین کرابیسی* (زاده ۲۴۸ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق | - | لفظیه: به جهت باور به یکی بودن لفظ و ملفوظ |
|
||
| فاضلیه
(مخلوقیه، نصفیه، حشویه، ساویه، مالکیه) |
- | - | - |
فاضلیه: به جهت باور به تفضیل نبی بر قرآن مخلوقیه: به جهت باور به مخلوقیت *قرآن* نصفیه: به جهت باور به خلقت نصفی از قرآن |
|
این فرقه، در مقابل فرقه لفظیه شکل گرفته‌است. | |
| صاعدیه | ابن صاعد | - | - | صاعدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
|
*اسماعیلیه* خالصه (واقفه، تعلیمیه، سبعیه) |
اسماعیلیه
(تعلیمیه، حشیشیه، حشاشین، سبعیه، سفاکین، فدائیه، فداویه، ملاحده) |
*ابوالخطاب* مقلاص بن ابی الخطاب (زاده ۱۴۳ ه.ق) |
۱۳۵ ه.ق
در *کوفه* |
با گذر زمان منقرض شده |
اسماعیلیه: به جهت باور به امامت *اسماعیل بن جعفر* تعلیمیه: اقتباس از صفتشان که در خراسان به آن شهره‌اند سبعیه: به جهت باور به‌شمار ائمه به عدد هفت دور |
|
شاخه‌های منشعب: *ناصریه (فرقه)* ناصریه و غیاثیه |
| *ناصریه (فرقه)* |
*ناصرخسرو* قبادیانی (زاده ۴۸۱ ه.ق) |
قرن پنجم ه.ق
در *باختر (بلخ)* طخارستان |
- | ناصریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
این فرقه از *اسماعیلیه* خالصه منشعب شده و مورد توجه سایر فِرَق اسماعیله قرار گرفته‌است. | |
| *مبارکیه (فرقه)* | مبارک غلام *اسماعیل بن جعفر* | قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
- | مبارکیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
|
*قرمطیان* (قرمطیه، قرامطه، باطنیه، مأمونیه) |
حمدان بن اشعث قرمط | ۲۶۱ ه.ق
در منطقه *استان واسط*، کشور *عراق* |
با گذر زمان و در بین سال‌های ۳۷۸ ه.ق تا ۴۴۴ ه.ق در عراق و در سال ۴۷۰ ه.ق در تمام مناطق و به‌طور کامل منقرض شدند. |
قرمطیان: اقتباس از نام مؤسس فرقه باطنیه: به جهت اعتقاد به وجود ظاهر و باطن برای قرآن و احادیث مأمونیه: به جهت مأموریت مأمون بن مهرویه برای دعوت اهالی *استان فارس* به این فرقه |
|
قرامطه نسبت به دگراندیشان فرقه خویش، سخت‌گیر بوده
و مال و جان آنان را مباح میدانستند؛ همین امر سبب شد تا آنان افراد زیادی
را کشته و زخمی و اموال فراوانی را غارت کنند. این امور باعث شد تا افکار عمومی،
قرمطیان را خارج از دین بدانند.
شاخه‌های منشعب: بقلیه، شباشیه، عقدانیه |
|
|
*خلافت فاطمیان* (ساطیان، فاطمیه، مهدویه) |
*عبیدالله مهدی* (زاده ۳۲۲ ه.ق) |
۲۹۲ ه.ق
*آفریقای جنوبی* آفریقا و *مصر* |
۵۶۷ ه.ق
*صلاح‌الدین ایوبی* |
فاطمیان: به جهت نسب سرکردگان فرقه که به
*فاطمه زهر* ختم میشود
ساطیان: نگارش اشتباه از فاطمیان |
|
احتمال یکی بودن دو فرقه فاطمیان و *قرمطیان* داده شده است. | |
|
*دروزیه* (مذهب توحید) |
*حمزه پسر علی* حمزه بن علی لباد | ۴۰۸ ه.ق
در *مصر* |
*لبنان*، *دمشق* و جبل حوران |
دروزیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه (به معنای خیاط) |
|
رئیس این فرقه از اسماعیلیان فاطمی بود که از آنها جدا و فرقه جدیدی تأسیس کرد. | |
|
*نزاریه* (خوجه،*آقاخانیه* صباحیه، مسقطیه) |
*حسن صباح* (زاده ۵۱۸ ه.ق) |
۱۷۱ ه.ق
در *شام (سرزمین)* *عراق* و *ایران* (*قلعه الموت*) |
*ایران* *آسیای مرکزی* آسیای میانه، *آفریقا* و *هند* |
خوجه: از جانب مخالفان به این نام خوانده شدند. آقاخانیه: اقتباس از نام مؤسس این فرقه مسقطیه: به جهت باور به اسقاط فروع دین توسط امام |
|
شاخه‌های منشعب: سنانیه، مومن‌شاهی، قاسم‌شاهی و *آقاخانیه* |
|
| حافظیه
(مجیدیه) |
*الحافظ لدین‌الله* ابوالمیمون
عبدالمجید (زاده ۵۴۴ ه.ق) |
۵۲۶ ه.ق
در *مصر*، *شام (سرزمین)* و *یمن* |
- | مجیدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از انشعاب فرقه *مستعلیه*، پس از فوت *منصور الآمر باحکام‌الله* الآمر باحکام الله (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | |
| طیبیه
(آمریه) |
*طیب ابوالقاسم* طیب بن آمر باحکام الله | ۵۲۴ ه.ق
در *مصر* و *شام (سرزمین)* |
- | طیبیه، آمریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از انشعاب فرقه *مستعلیه*، پس از فوت *منصور الآمر باحکام‌الله* الآمر باحکام الله (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | |
| داودیه
(بهره داودی) |
داود برهان الدین | این فرقه به دو شاخه علویه و ناکوشیه منشعب شدند که فرقه دوم پس از مدتی به مذهب *سنی* اهل سنت و جماعت و فرقه اول به دین *هندوئیسم* تمایل یافت. | داودیه، بهره داودی: اقتباس از نام مؤسس فرقه | این دو انشعاب از فرقه طیبه، از جهت اعتقادات با هم یکی بوده و تنها در شخص داعی اختلاف داشته‌اند. | با مرگ داوود بن عجب شاه (بیست و ششمین داعی و نماینده مطلق امام اسماعیلیان)، فرقه طیبیه به دو فرقه داودیه و سلیمانیه منشعب شد. | ||
| سلیمانیه
(بهره سلیمانی) |
سلیمان بن حسن | ۹۹۶ ه.ق
در *یمن* |
نواحی شمالی *یمن* و بخش‌هایی از *هندوستان* | سلیمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | |||
| مقنعه
(ابیضیه) |
*مقنع* عطاء مروی مقنع (زاده ۱۶۳ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق | پیروان مقنع، پس از مرگش، به دیگر فرق اسماعیله گرویدند و مذهب آنان خود به خود منقرض شد. | مقنعه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| مراغیه
(کله بزیه، مانوی) |
- | *الموت* و*مراغه* | *شاهرود* و روستای گوره در و دیگین در نزدیکی *الموت* و *خرقان* *قزوین* |
کله بزیه: به جهت نگهداری کله بز در خانه خود مراغیه: به جهت تأسیس فرقه در *مراغه* |
| این فرقه از *اسماعیلیه* باطنیان بوده و به *آیین مزدک* مزدکیان نسبت داده شدند. | |
|
*مستعلی* (بهره) |
اسماعیلیه |
عادة عبدالله یمنی یا مستعلی بن مستنصر | ۴۶۰ ه.ق
*هند* *مصر*، *یمن* و *شام (سرزمین)* |
*شبه‌جزیره عربستان* جزیرة العرب، حواشی *خلیج فارس*، *سوریه* و *هند* |
مستعلیه: اقتباس شده از نام مؤسس فرقه (بکاربرده شده در
*مصر*، *یمن* و
*مراکش* مغرب) بهره: به جهت قبول فرقه توسط تجار (بکاربرده شده در *هند*) |
|
این فرقه انشعابی از فرقه *خلافت فاطمیان* بود که باورشان در فهرست امامان، همچون فاطمیان گزارش شده‌است. این فرقه در سال ۵۵۷ ه.ق منقرض شد اما پس از مدتی با نام بهره در *هند* مجدداً احیا گردید. |
|
*مختاریه* (کیسانیه خالص، کیسانیه خلص) |
کیسانیه |
*مختار ثقفی* (زاده ۶۷ ه.ق) و *کیان ایرانی* کیسان ابوعمره | ۶۶ ه.ق
در *کوفه* |
منقرض شدند. |
کیسانیه: اقتباس از نام
*کیان ایرانی* رئیس پلیس حکومت *مختار ثقفی* مختاریه: اقتباس از نام مختار که دعوت به امامت *محمد حنفیه* می‌نمود |
|
این فرقه اولین انشعاب در فرقه تشیع بود که با مرگ *محمد حنفیه"* به ۱۲ فرقه دیگر منشعب شد. |
| سراجیه | حسان بن سراج | - | سراجیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| |||
| هاشمیه | *ابوهاشم حنفیه* ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه | قرن اول ه.ق | هاشمیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
پس از مرگ *ابوهاشم حنفیه*، این فرقه به پنج فرقه دیگر منشعب شد. | ||
| کربیه | ابوکرب ضریر | - | کربیه: اقتباس از نام رهبر فرقه (به معنای نابینایی) |
|
|||
|
*شیخیه* (پشت سری‌ها، پشت سریه) |
شیخیه |
*احمد احسائی* زین‌الدین احمد احسائی (زاده ۱۲۴۱ ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در *عراق* |
- |
شیخیه: مقتبس از لقب مؤسس فرقه پشت سری: به جهت خواندن نماز در پشت سر قبر امامان و باطل دانستن نماز در جلوی قبرشان |
|
پس از ا *احمد احسائی*، شاگردش *سید کاظم رشتی* (زاده ۱۲۵۹ ه.ق) جانشین وی شد. |
| کشفیه |
*سید کاظم رشتی* (زاده۱۲۵۹ ه.ق) |
۱۲۴۱ ه.ق
در *ایران* |
- | این فرقه انشعابی از *شیخیه* است. رهبر این فرقه شاگرد و نائب *احمد احسائی* بوده‌است. | |||
| کریمخانیه
(کرمانیه، رکنیه) |
*محمدکریم خان کرمانی* قاجار (زاده ۱۲۷۶ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در *کرمان* |
- |
کریمخانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه رکنیه: به جهت ابداع رکن رابع توسط مؤسس این فرقه کرمانیه: به جهت تأسیس فرقه در کرمان |
*محمدکریم خان کرمانی* پسر عمو و داماد *فتحعلی‌شاه* و از شاگردان *سید کاظم رشتی* بوده‌است. فرقه تأسیس شده توسط او، شاخه‌ای از کشفیه است. | ||
| باقریه | محمدباقر خندق‌آبادی | ۱۲۷۶ ه.ق
در *همدان* |
- | باقریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | وی از شاگردان *محمدکریم خان کرمانی* بوده‌است. این فرقه شاخه‌ای از کریمخانیه است. | ||
| احقاقیه |
ملا محمدباقر اسکوئی (زاده ۱۳۰۱ ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در *کربلا* |
منطقه *آذربایجان*، کشور *کویت*، شهر *کربلا* و حواشی *خلیج فارس* | احقاقیه: اقتباس از نام کتابی از مؤسس فرقه |
|
این فرقه شاخه‌ای از کشفیه است و از دسته شیخیه آذربایجان محسوب میشود. رهبر کنونی این طایفه رسول احقاقی است. | |
| حجةالاسلامیه |
محمد مامقانی (زاده ۱۲۶۹ ه.ق) |
۱۲۴۱ ه.ق
در *تبریز* |
حجت‌الاسلامیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه | این فرقه انشعابی از *شیخیه* است و در دسته‌بندی از شیخیه آذربایجان محسوب میشود. پیروان این فرقه به مخالفت و تکفیر *سید علی‌محمد باب* پرداختند. | |||
| ثقةالاسلامیه | شفیع ثقةالاسلام تبریزی (زاده ۱۳۰۱ه.ق) | قرن سیزدهم ه.ق
در *تبریز* |
ثقةالاسلامیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه | این فرقه شاخه‌ای از کشفیه بوده و از دسته شیخیه آذربایجان
محسوب میشوند.
شاخه‌ها منشعب: عمیدالاسلامیه |
|||
|
*نقطویه* سیخانیه (محمودیه، واحدیه، نقطویه) |
فرقه‌های مستقل |
*محمود پسیخانی* گیلانی (زاده ۸۳۱ ه.ق) |
۸۰۰ ه.ق
در *ایران* |
- |
پسیخانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه نقطویه: به جهت اعتقاد به خلقت همه چیز از خاک (رهبر فرقه به خاک نقطه می‌گوید) |
|
|
| روشنیه
(روشنیان) |
ابویزید (بایزید) انصاری (زاده ۹۹۴ ه.ق) |
۹۴۹ ه.ق
در *افغانستان* |
- | روشنیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه |
|
رئیس فرقه در سال ۹۹۴ ه.ق به دار آویخته شد. | |
| صباحیه | ابوالصباح سمرقندی | - | - | صباحیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| طالبیه | طالب بن عبدالله بن صباح | - | - | طالبیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| *عثمانیه (فرقه)* | - | *سیستان* سجستان | - | عثمانیه: به جهت باور به برتری *عثمان بن عفان* بر دیگر *خلفای راشدین* |
|
این فرقه به عنوان فرقه‌ای *ناصبی* دسته‌بندی میشود. | |
| غفاریه | ابوغفار | - | - | غفاریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه اعتقادی همچون *شیعه دوازده‌امامی* شیعیان امامیه دارند. اما گوشت خوک میخورند. | |
| ذکریه
(نمازیه) |
محمدمهدی اتکی (زاده ۱۰۲۹ ه.ق) |
قرن یازدهم
در *مکران* |
*پاکستان* و *بلوچستان* | ذکریه، نمازیه: به جهت باور به *نسخ (تفسیر)* نسخ *نماز* به *ذکر* |
|
این فرقه خود را *مسلمان* نمی‌دانند با این حال، گرایشی *شیعه* شیعی دارند. | |
| فشاریه | - | - | - | - |
|
||
| قولیه
(مجردیه) |
- | - | - | قولیه، مجردیه: به جهت باور بحصول ایمان به مجرد قول لا اله الا الله |
|
||
| سمعیه | محمد بن سهل بصری سمعی | - | - | سمعیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| راوندیه | *زندیق* زنادقه |
ابوالحسن احمد بن یحیی بن اسحاق راوندی (زاده ۲۹۸ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
در *راوند* از توابع *کاشان* |
- | راوندیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
احمد بن یحیی راوندی که ابتدا از *معتزله* بود، به *زندیق* زنادقه پیوست و این فرقه را تأسیس
نمود. شاخه‌های منشعب: عباسیه خلص |
| فانیه | - | - | - | فانیه: به جهت اعتقادشان به فنای بهشت |
|
||
|
*سمنیه (فرقه)* (شمنیه) |
ابن حزم ازدی سمنی | قرن دوم ه.ق
در *هند* |
*هند*، *چین* و *خراسان* در *ایران* | سمنیه: اقتباس از نام رهبر مؤسس یا از نام بت مورد پرستش آنان |
|
این فرقه در *هند*، *چین* و *خراسان* فراوان‌اند و از بت پرستان هندی بودند. | |
| محروقیه
(حرقیه) |
- | - | - | محروقیه: به جهت باور به یکبار سوختن در *دوزخ* |
|
||
| *اختیار* جبریه |
جبریه
(مجبّره) |
- | قرن اول ه.ق
در *مدینه* و *شام* |
- | جبریه: به جهت باور به جبر بندگان در ارتکاب افعال |
|
این فرقه در مقابل *قدریه"* شکل
گرفته‌اند. شاخه‌های منشعب: نهالیه، معتریه، سابقیه، مفروغیه، عجزیه، مضطربه |
| صیاحیه
(صباحیه) |
صیاح (صباح) بن معمّر | - | - | صیاحیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| متمنیه | - | - | - | متمنیه: به جهت باورشان |
|
||
| وهمیه | - | - | - | وهمیه: به جهت باورشان به *وهم* بودن افعال آدمی |
|
||
| کسبیه
(کسلیه) |
- | - | - | کسبیه، کسلیه: به جهت نرفتن به سراغ کسب و کار یا به جهت اعتقاد به عدم کسب ثواب و عقاب بندگان |
|
||
| نجاریه
(حسینیه، مکتب نجاریه) |
محمد بن حسین نجار (زاده ۲۸۹ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
*بم* واقع در *کرمان* |
- | نجاریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
شاخه‌های منشعب: *برغوثیه* زعفرانیه و مستدرکه | |
| زعفرانیه | الزعفرانی | قرن سوم ه.ق
در *شهر ری* |
- | زعفرانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه شاخه‌ای از مکتب النجار یا همان نجاریه است. | |
| مقاتلیه
(مقابلیه) |
مقاتل بن سلیمان (زاده ۱۵۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در *بلخ* |
- | مقاتلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه از بزرگان *مرجئه* بود که بعدها این فرقه را تأسیس کرد. | |
| *بابیه* | بابیه |
*سید علی‌محمد باب* (زاده ۱۲۶۶ ه.ق) |
۱۲۶۰ ه.ق
*شیراز* در *ایران* |
پس از مرگ *سید علی‌محمد باب* پیروانش به دو فرقه *بهائیت* بهائیه و *ازلیان* ازلیه گرویدند و فرقه بابیه به مرور زمان منقرض شد. | بابیه: اقتباس از باور آنان به بابیت علی‌محمد |
|
علی محمد باب ابتدا به *شیخیه* گرایید ولی بعد از مدتی، ادعای واسطه گری با*امام زمان* سپس ادعای مهدویت کرده و از آنان جدا و فرقه بابیه را تأسیس کرد. این فرقه نهایت به جهت اختلافات داخلی رهبران، به دو فرقه بهائیه و ازلیه منشعب شد. این فرقه از فرقه *حروفیه*، الهاماتی گرفته‌است. |
| *ازلیان* ازلیه | *یحیی صبح ازل* | ۱۲۶۹ ه.ق
در *ایران* |
منقرض شده | ازلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| *بهائیت* بهائیه | *بهاءالله* حسینعلی بهاء | ۱۲۶۹ ه.ق
در *ایران* |
*عشق‌آباد*، *عکا*، *شیکاگو* و برخی شهرهای *ایران* يهودی های اسراييل زمينی در حيفا داده اند و آرامگاه عبدالبها در آنجا برپا شده! | بهائیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
انگليسی ها به مناسبت خدمت هایی که عبدالبها به دولت عليه انگلستان کرده است نشان و لقب «سر» به حسينعلی بهاء «عبدالبها» داده اند. | |
|
*تیجانیه* جانیه (تحینیه، تیجانیه) |
تصوف
(متصوفه) |
*احمد تیجانی* ابوالعباس احمد بن محمد
تیجانی
(زاده ۱۲۳۰ ه.ق) |
۱۱۸۶ ه.ق
*الجزایر*، *مراکش* |
*الجزایر*، *مراکش* | تجانیه، تیجانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه، طریقه‌ای از خلوتیه محسوب می‌گردد. |
| *حروفیه* |
*فضل‌الله نعیمی*
تبریزی استرآبادی (زاده ۷۹۶ ه.ق) |
۷۸۸ ه.ق
*تبریز* |
منقرض شده | حروفیه: به جهت باور به تقدس *حرف (زبان‌شناسی)* حروف الفبا |
|
میرانشاه تیمور، پس از اطلاع از ظهور مذهب حروفیه، فضل‌الله نعیمی را احضار و وی را کشته و جسدش را در خیابان‌های *تبریز* کشاند. برخی از اعتقادات این فرقه منقرض شده، در فرقه بکتاشیه وارد شده‌است. | |
| *حلاجیه* |
*حسین منصور حلاج* حسین بن منصور
حلاج (زاده ۳۰۹ ه.ق) |
۲۹۶ ه.ق
*بغداد*، *اهواز* |
به مرور زمان منقرض شدند | حلاجیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
حلاج در سال ۳۰۱ ه.ق دستگیر و در سال ۳۰۹ ه.ق به جرم *ارتداد در اسلام*، به دار آویخته شد؛ سپس جسدش را سوزانیدند و سرش را بر بالای پل شهر *بغداد* آویختند. همو است که «ان الحق» گويان مرد و کسی اورا درک نکرد. او ادعای خدایی نمیکرد. میگفت هرکسی خودش خدای خودش است. | |
|
*سلسله ذهبیه* (الهیه، محمدیه، علویه، رضویه، مهدیه، معروفیه، کبرویه، احمدیه) |
عبدالله برزش‌آبادی (زاده نیمه دوم قرن نهم ه.ق) |
قرن نهم ه.ق | *ایران* و *انگلستان* |
ذهبیه: اقتباس از نام
*حدیث سلسله‌الذهب* و ارتباط این فرقه به
*علی بن موسی الرضا* معروفیه: اقتباس از نام یکی از اقطاب فرقه به نام *معروف کرخی* |
|
این فرقه به سبب یک
*کودتا* توسط
مؤسس آن، رخ داده‌است و این اولین کودتا در
*تصوف* محسوب میشود. رهبر این فرقه در عصر معاصر، عبدالحمید گنجویان است که در انگلستان به سر می‌برد. |
|
| سالمیه
(عوام السالمیه، سهلیه) |
*سهل تستری* (زاده ۲۸۳ ه.ق) |
قرن سوم و چهارم ه.ق
*بصره* و *کوفه* |
- |
سالمیه: اقتباس از نام شاگرد
*سهل تستری* به نام *ابن سلام* ابوعبدالله
محمد بن سالم (زاده ۲۹۷ ه.ق) سهیلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| *بکتاشیه* |
*محمد بکتاش* حاج بکتاش (زاده ۷۳۸ ه.ق) |
۱۳۲۶ میلادی
*آناتولی* |
۱۹۲۲ میلادی | بکتاشیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از فرقه *حروفیه* تعالیمی
را کسب کرده‌است. شاخه‌های منشعب: بلکانیه |
|
| شمسیه |
شمس‌الدین ابوالثناء احمد بن ابوالبرکات محمد بن سیواس (یا سیواسی‌زاده ) زاده ۱۰۰۹ ه.ق) |
قرن دهم ه.ق
در *سیواس* |
- | شمسیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| وی ابتدا از سران فرقه خلوتیه بود و در *سیواس* می‌زیست و برخی وی را مجدد فرقه خلوتیه دانند. | |
| *اویسیه* |
*اویس قرنی* (زاده ۳۷ ه.ق) |
قرن ششم ه.ق | *ایالات متحده آمریکا*، *کانادا* و *ایران* | اویسیه: به جهت ختم طریقت به *اویس قرنی* |
|
این طریقت توسط جلال الدین علی عنق در *ایران* احیاء و مجدد تأسیس شد و به نام شاه مقصودی اویسی شناخته میشود. این طریقت اکنون در ایران و برخی کشورها در جریان است. | |
|
*احمدیه (بدویه)* احمدیه (بدویه) |
سید احمد بدوی (زاده ۶۷۵ ه.ق) |
۶۳۴ ه.ق
در *طنطا* |
*مصر* | احمدیه، بدویه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | - | شاخه‌های منشعب: شناویه، مرازقه، کنّاسیه، انبابیه، حمودیه، منائضیه، سلامیه، حلبیه، زاهدیه، شعیبیه، تسقیانیه، عربیه، سطوحیه، بنداریه، مسلمیه، شورون بلالیه و بیومیه | |
|
*دسوقیه* برهانیه (برهمیه، دُسُوقیه) |
*برهان‌الدین ابراهیم دسوقی*
ابراهیم دسوقی (زاده ۶۷۶ ه.ق) |
قرن هفتم ه.ق
در *مصر* |
- | برهانیه، دسوقیه، برهمیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این طایفه از دو فرقه شهاویه و شرابنه شکل گرفته‌اند. | |
| بسطامیه
(طیفوریه، یزیدیه) |
علی عشقی بسطامی
(زاده ۷۶۱ ه.ق) |
قرن هشتم ه.ق
در *بسطام* و *ترکیه* |
- | بسطامیه، طیفوریه، یزیدیه: اقتباس از*بایزید بسطامی* به عنوان پیر طریقت |
|
||
| عبدکیه | عبدک | - | - | عبدکیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| *ادهمیه* |
*ابراهیم ادهم* (زاده ۷۷۶ م) |
قرن هشتم ه.ق
در بلخ |
- | ادهمیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
شاخه‌های منشعب: *چشتیه* | |
| نوریه | - | - | - | نوریه: به جهت باور به حجاب نوری |
|
برخی نوریه را نام دیگری از صوفیه دانسته‌اند. | |
| واصلیه | - | - | - | - |
|
||
| رعینیه | اسماعیل بن عبدالله رعینی | قرن چهارم و پنجم ه.ق
در *اندلس* |
- | رعینیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه مهمترین مرید و شاگرد ابن مسره است. | |
| *اسماعیلیه (سودان)* |
اسماعیل بن عبدالله (زاده ۱۲۸۰ ه.ق) |
۱۲۵۸ ه.ق
در *سودان* |
- | اسماعیلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | - | این فرقه یک فرقه و حزب سیاسی است. | |
| اشراقیه |
*شهاب‌الدین یحیی سهروردی* (زاده ۵۸۷ ه.ق) |
قرن ششم ه.ق
*حلب* در سوريه امروز |
- | اشراقیه: اقتباس از لقب رهبر فرقه | - | ||
| *قادریه* |
*عبدالقادر گیلانی* (زاده ۵۶۱ ه.ق) |
قرن ششم ه.ق
*بغداد* |
- | قادریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
شاخه‌های منشعب: یافعیه، مشارعیه، عرابیه، بناوه، گرزمر، اشرفیه، هندیه، خلوصیه، نابلسیه، رومیه، صَلْتِیه، فارضیه، قاسمیه، عماریه، عروسیه، بوعلیه، جلاله و بکائیه | |
| اکبریه
(حاتمیه) |
*ابن عربی* محی‌الدین بن عربی (زاده ۵۴۳ ه.ق) |
قرن ششم ه.ق
*دمشق* |
- |
اکبریه: اقتباس از لقب رهبر فرقه، ملقب به شیخ اکبر حاتمیه: به جهت انتساب رهبر فرقه به خاندان *حاتم طایی* |
|
وحدت وجود به *ابن عربی* نسبت داده میشود، هرچند ابن عربی خودش از لفظ «وحدت وجود» استفاده نکرد و افرادی پيش از او هم سخنان مشابهی گفته بودند. به عنوان مثال، *محمد غزالی* (زاده ۵۰۵ق) بیان میکند که «هیچ وجودی غیر از خداوند نیست… وجود فقط به یکتا حقیقی متعلق است.» به گفته غزالی میوه معنوی صعود یک صوفی این است که «گواهی دهد که هیچ موجودیتی بجز خدا نیست و اینکه هر چیزی بجز چهره خدا نابود شونده است» | |
| بابائیه | اسحاق ترکمانی کفرسودی | ۶۳۸ ه.ق
*ادرنه* (ادریانپول) |
این فرقه در فرقه ب *بکتاشیه* ادغام شد | بابائیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه، ملقب به بابا اسحاق |
|
||
| بکائیه | احمد بکائی کونتی
(زاده ۹۱۱ ه.ق) |
قرن دهم ه.ق
*سودان* |
- | بکائیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | - | این فرقه از طایفه *قادریه* هستند. شاخه‌های منشعب: فضلیه و آل سیدیه | |
| بونوحیه
(بونیین) |
- | جنوب *مراکش* | - | - | - | ||
| بیبریه | (زاده ۱۳۴۲ ه.ق) | قرن سیزدهم ه.ق
لیکیکیه در *ترکیه* |
- | - | - | ||
|
*حیدری نعمتی* حیدریه (حیدری) |
*قطب‌الدین حیدر تونی* میر
حیدر تونی (زاده ۸۳۰ ه.ق) |
قرن نهم ه.ق
در *تبریز* |
- | حیدریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | - | برخی رهبر و مؤسس فرقه حیدریه را *قطب‌الدین حیدر تونی* قطب‌الدین بن حیدری تونی (زاده ۶۱۸ ه.ق) مدفون در شهر *زاوه* *تربت حیدریه* امروز) دانسته‌اند. | |
|
*حیدری نعمتی* نعمتی (نعمتی، نعمت‌اللهی) |
*شاه نعمت‌الله ولی* (زاده ۸۳۴ ه.ق) |
قرن نهم ه.ق
در *کرمان* |
- | نعمتیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | - | شاخه‌های منشعب: طاووسیه، نعمت‌اللهیه کوثریه، محبوب علیشاهی، شمسیه، کمیلیه، *نوربخشیه*، *میرزا عبدالحسین ذوالریاستین شیرازی*، *دراویش گنابادی* نعمت‌اللهیه گنابادیه | |
| *شاذلیه* |
*ابوالحسن شاذلی* علی بن عبدالله
بن عبدالجبار بن تمیم بن هرمز شاذلی المغربی (زاده ۶۵۶ ه.ق) |
شمال آفریقا *مصر*، *الجزایر* و *تونس* | - | شاذلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| برای این فرقه، ۱۵ شاخه نام برده‌شده‌است.
شاخه‌های منشعب: زیانیه، وفائیه، عروسیه، جذولیه، هفونیه | |
| سوقیه | - | - | - | - | - | ||
| *ملامتیه* |
*ابوحفص عمرو بن سلم حداد* (زاده ۲۶۴ ه.ق) و *حمدون قصار* (زاده ۲۷۰ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
در *نیشابور* |
با وجود آنکه اعتقاد ملامتیه به مرور زمان رو به زوال گذاشت، در قرون اخیر در *ترکیه* فرقه ملامتیه قوت گرفته‌است | ملامتیه: اعتقاد به فضیلت ملامت شدن توسط دیگران |
|
||
| *شبک (دین)* شَبَک | - | قرن نهم ه.ق
در *ایران* |
- | - |
|
این فرقه از طایفه کردهای *عراق*
شکل گرفته‌است. شاخه‌های منشعب: صارلیه (از غلاة) |
|
| حلمانیه | ابوحلمان دمشقی | *دمشق* | - | حلمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
گویند *حسین منصور حلاج* از مریدان ابوحلمان بوده‌است. | |
|
*سبائیه* (طیّاریه) |
*غالیان*
(غلاة، غالیه) |
*عبدالله بن سباء* (زاده ۴۰ ه.ق) |
*کوفه*، *دمشق* و *مصر* | - |
سبائیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه؛ یا به جهت اعتقاد آنان به سب *خلفای راشدین* خلفاء اهل سنت طیرانیه: به جهت اعتقاد به طیران جان‌ها |
|
این فرقه امروزه با نام حربیه شناخته میشوند. برخی همچون
*سید مرتضی عسکری*،
عبدالله بن سبا را فردی خیالی میدانند که وجود خارجی نداشته‌است.
شاخه‌های منشعب: تمییه، عمریه، فارسیه، نضریه، قتیبیه |
|
*اهل حق* (حقه، گوران) |
*سلطان سهاک* سلطان اسحاق | *لرستان* و *آذربایجان* | *ایران* از جمله شهرهای *قصر شیرین* و *سرپل ذهاب*، *تهران*، *خراسان* منطقه خراسان و نواحی همسایه این مناطق | اهل حق: اقتباس از شعار آنان که دین خود را دین حق یا حقیقت خوانند. |
|
اهل حق به فرقه‌های دیگری چون *حروفیه*
و ت *تصوف* متصوفه نیز اطلاق میشود ولی
این عنوان بدون قرینه به طرفداران *سلطان سهاک* سلطان اسحاق اشاره
دارد. شاخه‌های منشعب: اهل سر، *یارسان*، نصیری و *علی‌اللهی (مذهب)* |
|
|
*علویان (سوریه)* نصیریه (انصاریه، علویه، مقصره) |
ابی‌نصیر (قرن پنجم ه.ق) |
قرن پنجم ه.ق
در شمال غربی *سوریه* |
*جند اردن* جند الاردن و *طبریه* |
نصیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه مقصره: به جهت تقصیر این فرقه در برتری علی بر *محمد* علویه: به جهت باور به الوهیت *علی بن ابی‌طالب* |
|
این طایفه با فرقه *علی‌اللهی (مذهب)*
یکی دانسته شده‌است. شاخه‌های منشعب: حیدریه، شمالیه (شمسیه)، کلازیه (قمریه) و غیبیه، جبلیه، حلبیه، حدادیه، خزمزجیه، رسالنه، سواحلیه، سوارخه، رشاونه، سرانیه، صرامتیه، شلاهمه، صوارمیه، عتاریه، عمامره، غیبیه، فخریه، فاوره، قبلیه، کلازیه، کلبیه، ماخوسیه، متاوره، مخازره، مخالسه، مهالبه، مرشدیه، نمیلانیه، نواصره، نیلانیه و یاشوطیه |
|
| *اسحاقیه* | اسحاق بن زید بن حارث انصاری | ۱۲۷ ه.ق
در *کوفه* |
قرن ششم ه.ق | اسحاقیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه شاخه‌ای از فرقه اباحیان است. پس از مرگ
اسحاق بن زید، پیروانش به سه دسته تقسیم شدند و برخی به مهدویت وی، برخی به
مرگ وی و برخی به قیام مجدد وی معقتد شدند. اولوهيت علی |
|
| سمیعیه
(بشریه، بشیریه) |
سمیع بن محمد بن بشیر کوفی | ۱۸۳ ه.ق | - | سمیعیه، بشریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
اباحه برابر است با پردانه، و اجازه و اين گروه ها همه چيز را در کنترل و نظر خودشان دارند. برخی این فرقه را همان بشریه میدانند. | |
| شریکیه | - | - | - | شریکیه: به جهت باور به اشتراک *نبوت* *محمد* و *علی بن ابی‌طالب* |
|
هارون همراه با موسی به مصر رفت. *یهودیان*، *مسیحیان* و *مسلمانان*، معتقد به پیامبری او هستند. هارون فصیح سخن میگفت هارون وزیر و همراه موسی در پیامبریش بود. هارون سه سال از موسی بزرگتر بود و در زمان سخن گفتن با فرعون در مصر هشتاد و سه سال داشت، هارون در کوه هور و در سرزمین فلسطين در گذشت | |
|
*خطابیه* (مخمسه) |
*ابوالخطاب* محمد بن مقلاص
بن راشد منقری (زاده ۱۳۸ ه.ق) |
*کوفه* | با کشته شدن ابوالخطاب، فرقه خطابیه به چند فرقه کوچک منشعب شدند. |
خطابیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه مخمسه: به جهت اعتقاد به ظهور خدا در پنج صورت *محمد* *علی بن ابی‌طالب* *فاطمه زهر* *حسن مجتبی* و *حسین بن علی*. |
|
والی *کوفه* با شنیدن
اعتقادات ابوالخطاب، با پیروان وی به جنگ پرداخت و هفتاد تن از آنان را
در *مسجد کوفه* به قتل رسانید.
ابوالخطاب نیز کشته و به دار آویخته شد. شاخه‌های منشعب: عمیریه، غرابیه" *غرابیه">غرابیه، معمریه، |
|
| سریه | سریّ اقصم | - | - | سریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| جعفر صادق دربارهٔ سری اقصم معتقد بود که وی دروغگوست. ولی اينان اورا «الله» يا در مقام «خدا» میشناختند. | |
| *قزلباش* قزلباشیه |
*شیخ صفی‌الدین اردبیلی* (زاده ۷۳۵ ه.ق) |
*آناتولی* | - | قزلباشیه: اقتباس از روایتی که به استناد آن فرقه تأسیس شده‌است |
| روحانیون این فرقه دده نام داشته و رابط بین خدا و انسان هستند. فرقه *شبک (دین)* زیرشاخه‌ای از این فرقه است. دده در زبان ترکی به چم پدر است و برداشتی از «پدر روحانی» مسيحيت میبوده. | |
|
بزیع بن موسی حائک; *بزیعیه* (بزیغیه) |
قرن دوم ه.ق | منقرض شدند | بزیعیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از شاخه‌های *خطابیه* است. | ||
| غمامیه
(ربیعه، یعقوبیه) |
محمد بن یعقوب | - | - |
غمامیه، ربیعیه: از جهت اعتقادشان به هبوط خدا در *بهار* فصل بهار به زمین یعقوبیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه با فرقه *سبائیه*که سحابیه نیز نام دارد یکی دانسته شده. | |
| مالکیه | - | *آمل* در ا *استان مازندران* *ایران* | *آمل* | مالکیه: به جهت اعتقادشان نسبت به امامت *مالک اشتر* |
|
مسجد تشت زنان آمل به نام مالک اشتر است و ترمیم سالانه این مسجد از سنت‌های این فرقه محسوب میشود. | |
|
*بومسلمیه* ابومسلمیه (خرمدینان، خرمیه، مسلمیه، اسحاقیه، حوالیه، تناسخیه، رزامیه، مسوده، شاعیه) |
*اسحاق ترک* یا رزام بن رزم | ۱۲۷ ه.ق
در *مرو* |
- |
خرمدینان: به علت پایه‌گذاری اعتقادات آنان توسط
خرمیان تناسخیه: به جهت اعتقاد به تناسخ ارواح مسوده: به جهت لباس رسمی آنان ابومسلمیه: به جهت باور به امامت *ابومسلم خراسانی* |
|
به *شیعیانی* که اعتقادات این فرقه
را پذیرفتند، شاعیه گویند. شاخه‌های منشعب: *اسحاقیه* *راوندیان* *سنباد* سنباذیه، ابلقیه، مبیضّه، بابکیه، *برکوکیه*، فاطمیه، مازیاریه، کردکیه، نورساعیه و رزامیه | |
| بشاریه
(علیائیه) |
بشار شعیری کوفی (زاده ۱۸۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
- |
بشاریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه علیائیه: به جهت اعتقاد به الوهیت *علی بن ابی‌طالب* |
|
اين فرقه نبوت محمد را بکلی انکار میکند و علی را همه کاره میداند! هرقدر از دوران محمد دورتر شده، شقه های دين اسلام، تلاش کرده اند محمد را دور بزنند واورا به حساب نياورده و رييس فرقه خواست خودرا پيامبر يا «الله» جلوه سازد. | |
| عبیداللهیه | - | - | - | عبیداللهیه: به جهت اعتقاد به الوهیت *عبیدالله مهدی* |
|
این طایفه شاخه‌ای از *اسماعیلیه* هستند. | |
| شباسیه
(شباشیه) |
شواس (شباس) المغیم | *بصره* | - | شباسیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| مبرقعیه |
*موسی مبرقع* موسی بن محمد تقی بن علی
بن موسی الرضا (زاده ۲۹۶ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
|
منقرض شدند | مبرقعیه: اقتباس از نام رهبر و مراد فرقه |
|
این طایفه پس از مدتی مجدداً به امامت *علی النقی* عدول کردند. | |
| یزیدیه | یزید بن ابی انیسه | *استان بصره* و *استان فارس* | - | یزیدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از غلاة *خوارج* و شاخه‌ای از *اباضیه* محسوب میشوند. پس از جدا شدن کردستان از عراق، گروهی تلاش کردند اين فرقه را «ايزدی» ناميده و زرتشتی تلقی کنند (2003) | |
| *ایزدیان* یزیدیه |
*شیخ عدی* بن مسافر (زاده ۵۵۵ ه.ق) |
۵۵۵ ه.ق
*کردستان عراق* |
*عراق*، *مراکش* مغرب، *موصل*، *سنجار*، *دیاربکر*، *حلب* و *ارمنستان* | یزیدیه: به جهت انتساب به *یزید* بن معاویه، یا یزید بن ابی انیسه |
|
این فرقه، ابتدا زرتشی بود که توسط عدی بن مسافر به اسلام دعوت شده و پس از مرگ وی، دچار انحرافات بسیاری گردید. | |
| بابکیه | *بابک خرمدین* | ۲۰۱ ه.ق
در *قلعه بابک* در آذربايجان ايران |
۲۱۸ ه.ق | بابکیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
*معتصم* خلیفه عباسی به سال ۲۱۸ ه.ق با حمله به *قلعه بابک*، بابک خرمدین را کشته و بسیاری از یاران وی را به قتل رسانید؛ با این واقعه تعدادی از یاران وی به روم گریختند. *معتصم* هنگام کشتن *بابک* وی با خون خود صورتش را سرخ میکرد. تا *معتصم* گمان نکند *بابک* میترسد. | |
|
*حسینیه (فرقه)* (کسفیه، منصوریه) |
ابومنصور عجلی | قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
- |
کسفیه: به جهت تاویل آیه ۴۴ *طور* سوره
- و واژه کسف در آن آیه به ابومنصور عجلی منصوریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
این طایفه در امام بعدی اختلاف کرده و به دو طایفه *شیعه محمدیه* و *حسینیه (فرقه)* منشعب شدند. | |
| متربصه
(مترابصه) |
- | *زاهدان* | - | متربصه: به جهت انتظار برای *مهدی* (متربص در عربی به معنای منتظر) |
|
||
| منکریه
(میلیه) |
- | - | - | منکریه: به جهت انکار *شفاعت* در *رستاخیز* قیامت |
|
||
| یعجوریه | احمد بن علی یعجوری | - | - | یعجوریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| فواتیه | فوات بن احنف | - | - | فواتیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| هشامیه
(جوالیقه، جوالیقیه) |
هشام بن سالم جوالیقی علاف (زاده ۱۸۳ ه.ق) |
- | - | هشامیه، جوالیقه، جوالیقیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
اهل سنت، این فرقه را از مجسمه دانسته‌اند. | |
|
*احمدیه* (قادیانیه) |
*میرزا غلام احمد* غلام‌احمد قادیانی (زاده ۱۳۲۶ ه.ق) |
۱۲۹۷ ه.ق
در دهکده قادیان، شهر *گورداسپور* واقع در *هند* |
*پاکستان*، *هند*، *بنگلادش*، تانزانیا* *تانزانی*، *ایالات متحده آمریکا*، *کانادا* و *اندونزی* | احمدیه: اقتباس از نام مؤسس و رهبر فرقه |
|
||
|
*بیانیه (فرقه)* (سمعانیه) |
*بیان بن سمعان* تمیمی
نهدی (زاده ۱۱۹ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
منقرض شدند | بیانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
خالد بن عبدالله القسری، بیان بن سمعان را به همراه یاران او در *مسجد کوفه* به آتش کشید و فرقه آنان را نابود کرد. | |
| علبائیه
(علیاویه، ذمیه) |
علباء بن دراع اسدی یا علیاء بن دراع دوسی یا بشار شعیری (زاده ۱۸۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در *بحرین* |
- |
ذمیه: به جهت نکوهش *محمد* علبانیه: به جهت *مسخ* شدن یکی از پیروان این فرقه به شکل مرغی به نام علباء |
|
برخی کتب ملل و نحل این فرقه را همان علیائیه دانسته‌اند. | |
| متعالیه | - | - | - | - |
| ||
| شلمغانیه
(عزاقریه) |
*محمد بن علی شلمغانی* ابوجعفر محمد بن علی شلمغانی | ۳۲۲ ه.ق
*بغداد* |
۳۴۰ ه.ق | شلمغانیه، عزاقریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
شلمغان نام مکانی در نواحی شهر
*استان واسط* است که رئیس این
فرقه منسوب به آنجاست. شلمغانی با *حسین بن روح نوبختی* به رقابت پرداخت و خود را باب دانست و در نهایت به امر حکومت به دار آویخته شد. | |
| شریعیه | ابومحمد حسن شریعی | ۲۶۰ ه.ق | - | شریعیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
پس از مرگ شریعی شخصی به نام نمیر ادعای جانشینی و حلول خدا در وی را کرد. این فرقه از شاخه‌های علیانیه دانسته شده‌است. | |
|
راوندیان" *راوندیان">راوندیه (راوندیان) |
عبدالله راوندی | قرن دوم ه.ق
در *خراسان* |
- | راوندیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| پس از آنکه منصور با آنها مقابله کرد، آنان بر منصور
شوریده و منصور را به قتل رساندند.
شاخه‌های منشعب: هریریه، رزامیه و *بومسلمیه* ابومسلمیه |
|
| عمرویه | عمرو نبطی | قرن دوم ه.ق
در *مدینه* |
- | عمرویه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه همچون مفضلیه از غلات هستند. | |
| قحطبیه | - | - | - | - | - | ||
|
*عجلیه* (عمیریه) |
عمیر بن بیان عجلی | قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
- | عجلیه، عمیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
یزید بن عمر بن هبیره، پس از دستگیری عمیر بن بیان عجلی، وی را به دار آویخت. | |
| باقریه | - | ۱۱۴ ه.ق
در *مدینه* |
- | باقریه: به جهت اعتقاد به مهدویت *محمد باقر* |
| برخی این فرقه را باقیمانده *کیسانیه* دانسته‌اند که از ا *ابوهاشم حنفیه* جدا و به پیروی از *محمد باقر*ب پرداختند. این فرقه پس از مرگ محمد باقر تأسیس شد و از غلاة گزارش شده‌است. | |
| طریفیه | صالح بن طریف | قرن دوم ه.ق | - | طریفیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر فرقه در ابتدا از *خوارج* بود و پس از آن مدعی نبوت شد. | |
| مخترعه | - | - | - | - |
|
||
| مطبخیه | ابواسماعیل مطبخی | - | - | مطبخیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| لاعنیه | - | قرن اول ه.ق | - | لاعنیه: به جهت التزامشان به لعن *عمر بن خطاب*، *ابوبکر* و… |
|
||
| نمیریه | *محمد بن نصیر نمیری* | قرن سوم ه.ق
در *بصره* |
پس از مرگ محمد بن نصیر، پیروان او به فرقه‌های مختلف دیگری منشعب شدند | نمیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
فرقه *علویان (سوریه)* نصیریه، به محمد بن نصیر نمیری منسوب است. این فرقه پس از مرگ محمد بن نصیر به سه فرقه دیگر منشعب شدند و پیروانش پراکنده گردیدند. | |
| مبدلیه | - | - | - | - |
|
||
| جواربیه | داوود جواربی | - | - | جواربیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| *مخمسه* | - | - | - | مخمسه: به جهت باورشان به مأموران خمسه در اجرای مصالح |
|
||
| *کاکه‌ای‌ها* کاکائیه | اسحاق | *کرکوک* و *اربیل* در *عراق* | کرکوک و اربیل | کاکائیه: اقتباس از واژه کاکا به معنای برادر در زبان کردی |
|
این فرقه از فرقه *علی‌اللهی (مذهب)* علی‌اللهیه و با شباهت بسیاری به عقائد *شبک (دین)* منشعب شده‌است. | |
| محمديه |
فیاض بن علی و بهنکی |
نیمه دوم قرن سوم ه.ق | محمدیه: به جهت باور به الوهیت محمد |
|
اعتقاد به الوهیت محمد، از *مسیحیت* به این فرقه رسوخ کرده‌است. | ||
|
*غرابیه* ذبابیه (مخطئه، غرابیه) |
- | - | - | ذبابیه، غرابیه: به جهت اعتقاد به شباهت *محمد* و *علی بن ابی‌طالب*همانند شباهت دو ذباب (مگس) یا دو غراب (کلاغ) |
|
||
| کیالیه | احمد بن کیّال | - | - | کیالیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه به جهت اعتقادات خلاف آئین *تشیع*، توسط شیعیان مطرود شد. | |
| صائدیه |
*صائد نهدی* و *بیان بن سمعان* |
قرن دوم ه.ق | منقرض شده | صائدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از شاخه‌های کربیه محسوب میشوند. *جعفر صادق* با آنان مخالفت شدیدی داشت. | |
| عینیه | - | - | - | - |
|
این احتمال وجود دارد که این فرقه همان علبائیه بوده‌است. | |
| یونسیه | *یونس بن عبدالرحمن* مولی علی بن یقطین | قرن سوم ه.ق | - | یونسیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
از آنجا که یونس بن عبدالرحمن از اصحاب خاص شیعه محسوب میشود، این احتمال وجود دارد که این فرقه، ساختگی و در تقبیح وی توسط *سنی* اهل سنت ساخته شده باشد. | |
| غیریه | - | - | - | - |
|
||
| صاحب زمانیه |
سید حسن صاحب‌الزمانی (زاده ۱۳۵۵ ه.ق) |
- | - | صاحب‌زمانیه: به جهت ادعای مؤسس این فرقه و اقتباس از شهرت وی |
|
رهبر این فرقه به جهت شباهتش به عکس‌های نقاشی شده از امامان شیعه، ادعای
امامت و مهدویت کرد و مدعی شد که *حجت بن الحسن* صاحب الزمان است.
پس از ادعای سید حسن، برخی به وی گرویدند و وی به همراه احمد کرمانی دستگیر و راهی *تهران* شد و پس از مدتی آزاد شده و از ادعاهایش توبه نمود. |
|
| *مشعشعیان* مشعشعیه |
*سید محمد مشعشع* (زاده ۸۶۶ ه.ق) |
۸۴۰ ه.ق
در *استان واسط* و *استان خوزستان* |
۱۱۷۶ ه.ق | مشعشعیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
وی با اعتقاد به زنده بودن علی بن ابی‌طالب، اقدام به تخریب بارگاه وی در *نجف* کرد و ضریح چوبی آن را نیز سوزانید. | |
| صافیه
(صافی) |
- | *آناتولی* | *آناتولی* | - |
|
تعداد آنان نزدیک به چهل هزار خانوار میرسد. | |
| مفضلیه | مفضل صیرفی | قرن سوم ه.ق | - | مفضلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
امامیه معتقدند که این فرقه، به دست مفضل صیرفی تأسیس
نشده‌است و وی مردی دانشمند بوده‌است.
این فرقه از خطابیه و پس از برائت جعفر صادق از ابوالخطاب، با برائت از وی و نه افکارش، توسط برخی پیروان او، تأسیس شد. |
|
| سریغیه | سریغ (شریغ یا سریف) | - | - | سریغیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| سارقیه | - | - | - | سارقیه: به جهت اعتقاد به کفاره بودن *صدقه*از مال سرقتی توسط *دزدی* سارق |
|
||
| میمیه | - | - | - | - |
|
این فرقه در مقابل عینیه شکل گرفته‌است. | |
| معاویه
(حارثیه، جناحیه، حربیه) |
*عبدالله ابن معاویه* بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب (زاده ۱۳۱ ه.ق) |
۱۲۷ ه.ق
در *کوفه* |
- |
حارثیه، معاویه: اقتباس از نام مؤسس فرقه جناحیه: به جهت شهرت *جعفر بن ابی‌طالب* جد مؤسس فرقه به ذوجناحین |
|
رهبر این فرقه در زندان *ابومسلم خراسانی*کشته شد. این فرقه انشعابی غالی از *کیسانیه* است. شاخه‌های منشعب: حربیه و مغیریه |
|
| نحلیه | حسن بن علی نحلی | *نفطه (شهر)* در *تونس* | - | نحلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه، شاخه‌ای از *کیسانیه* است. | |
| یزیدیه | - | - | - | - |
|
||
| هلالیه |
ابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی (زاده ۲۶۷ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
در *بغداد* |
- | هلالیه: اقتباس از نمام پدر مؤسس فرقه |
|
||
| مغیریه |
مغیره بن سعید عجلی کوفی (زاده ۱۱۹ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در *کوفه* |
۱۱۹ ه.ق | مغیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
خالد بن عبدالله القسری پس از دستیابی به مغیره، وی را به همراه پنج تن از یارانش، بسوزانید. | |
| سمّاعیه | سماعه اسدی | - | - | سماعیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه پیروان سماعیه بودند که ادعای دانستن علم سیمی داشت و بر این اساس کارهای عجیبی از وی سر می‌زد. | |
| قمیه | اسماعیل قمی | - | - | قمیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
||
| *احمدیه (فرقه)* احمدیه |
ا *احمد بن موسی* شاهچراغ (زاده ۲۰۲ ه.ق) |
۲۰۳ ه.ق | منقرض شده | احمدیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
| ||
| میسریه | ابومیسر | - | - | میسریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
| ||